Οι αναγκαίες αλλαγές στο ελληνικό φορολογικό σύστημα

Η φορολογία εκτός από μέσο χρηματοδότησης του κράτους, αποτελεί και σύστημα αναδιανομής του εισοδήματος, μέσω των κοινωνικών παροχών. Για παράδειγμα, η είσπραξη φόρων και χρήση τους για την παροχή δημόσιας παιδείας επιτρέπει καλύτερους όρους διαβίωσης και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για κοινωνική ανέλιξη και πνευματική καλλιέργεια σε ομάδες του πληθυσμού που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να “αγοράσουν” αυτές τις “υπηρεσίες”.

Συνεπώς, ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα αποτελεί ουσιαστικό πυλώνα μίας πολιτείας που επιδιώκει την άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και της παροχής ίσων ευκαιριών στους πολίτες. Επίσης, το φορολογικό σύστημα πρέπει να είναι αποδοτικό, έτσι ώστε να υποστηρίζει την οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση.

Στην Ελλάδα, το φορολογικό σύστημα αποτελεί μία χρόνια δομική αδυναμία, καθώς δεν είναι τόσο δίκαιο όσο θα έπρεπε, αλλά και πολλές φορές είναι κύριος ανασχετικός παράγοντας των επενδύσεων και της οικονομικής ανάπτυξης. Μερικά στοιχεία που καταδεικνύουν αυτή την αδυναμία είναι τα εξής:

• Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με χαμηλό επίπεδο συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης (περίπου 40% του ΑΕΠ), σημαντικά χαμηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ-15 (44,5% του ΑΕΠ)
• Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών που έχουν συγκριτικά χαμηλό επίπεδο άμεσης φορολογίας ως ποσοστό του ΑΕΠ, σημαντικά χαμηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ-15 και συγκρίσιμο με εκείνο των νέων κρατών μελών.
• Tο μερίδιο της έμμεσης φορολόγησης στα συνολικά φορολογικά έσοδα στην Ελλάδα είναι το τρίτο υψηλότερο στην ΕΕ των 15 (περίπου στο 40% της συνολικής φορολόγησης κατά το 2004)
• Η φοροδιαφυγή παραμένει σε επίπεδα που προκαλούν κλαυσίγελο. Για παράδειγμα τα εισοδήματα του 2006 που δήλωσαν ορισμένες επαγγελματικές κατηγορίες είναι προκλητικά. Πιο συγκεκριμένα:
  
  • οι ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων δήλωσαν ετήσιο εισόδημα € 7.168ταξιτζήδες, ελαιοχρωματιστές, ηλεκτρολόγοι περίπου € 12.000
  • οι εστιάτορες και οι υδραυλικοί δήλωσαν € 9.442
    
  • πολιτικοί μηχανικοί, ξενοδόχοι δήλωσαν εισόδημα περίπου € 15.000
  • οι μισθωτοί κατά μέσο όρο δήλωσαν για το ίδιο έτος εισόδημα € 12.935

Το γεγονός ότι πληθώρα επαγγελματικών ομάδων δηλώνουν πένητες, ενώ την ίδια στιγμή απολαμβάνουν πολυτελή βίο στην ουσία σημαίνει ότι δεν συμμετέχουν αναλογικά με το πραγματικό τους εισόδημα στα φορολογικά βάρη. Συνεπώς, μισθωτοί και συνταξιούχοι, που δεν αποτελούν υψηλού εισοδήματος ομάδες, καλούνται διαχρονικά να σηκώσουν ένα πολύ μεγαλύτερο φορολογικό βάρος από αυτό που τους αναλογεί.

Το γεγονός ότι η έμμεση φορολόγηση αποτελεί ένα μεγάλο τμήμα των συνολικών φορολογικών εσόδων, σημαίνει ότι οι χαμηλότερες και οι μεσαίες εισοδηματικές τάξεις (δηλαδή πάλι οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι) επιβαρύνονται δυσανάλογα με την καταβολή φόρων.

Αυτές οι στρεβλώσεις που διαχρονικά χαρακτηρίζουν το ελληνικό φορολογικό σύστημα, εκτός από πηγές αδικίας που είναι, υποσκάπτουν τη δυνατότητα κοινωνικών παροχών από το κράτος και ακολούθως αναπαράγουν τις κοινωνικές ανισότητες. Παράλληλα, στερούν από το δημόσιο σημαντικά έσοδα, τα οποία θα βοηθούσαν στην απεξάρτηση της Ελλάδας από τα δάνεια.

Δυστυχώς, η καταπολέμηση αυτών των αδυναμιών για δεκαετίες παραμένει σπασμωδική και σχεδόν πάντα υποκύπτει στην ανάγκη του ελληνικού κράτους για χρηματοδότηση των διαρκών ελλειμμάτων, που δημιουργούνται εν μέρει και από τη φοροδιαφυγή. Σε αυτή τη φάση δεν έχει τόση σημασία η κλιμάκωση των φορολογικών συντελεστών ή πόσο προοδευτική θα είναι η φορολόγηση (η προοδευτική φορολογία εισοδήματος θεωρείται δεδομένη), όσο η δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών, η επέκταση της φορολογικής βάσης (ακόμα και με μείωση των γενικών συντελεστών φορολογίας εισοδήματος αν κριθεί αναγκαίο) και η συρρίκνωση της έμμεσης φορολογίας σε σχέση με τη συνολική.

Αυτή η στρατηγική όχι μόνο θα υποστηρίξει σημαντικά τη δημοσιονομική θέση της χώρας, αλλά κυρίως θα βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη των Ελλήνων στο κράτος και θα ενισχύσει το κράτος δικαίου. Μερικές πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση είναι:

• Η θέσπιση τεκμηρίων διαβίωσης, έτσι ώστε εμμέσως να ελέγχεται εισόδημα που δεν δηλώνεται.
• Η εκτεταμένη ψηφιακή επαλήθευση εμπορικών πράξεων, έτσι ώστε να καταπολεμηθεί η έκδοση πλαστών τιμολογίων και οι “μαύρες” συναλλαγές.
• Η εξυγίανση του συστήματος συλλογής φόρων, δηλαδή η καταπολέμηση της διαφθοράς στις εφορίες. Για παράδειγμα κατάργηση της μονιμότητας των εφοριακών, συχνές μετακινήσεις σε διαφορετικούς νομούς και υπηρεσίες, πόθεν έσχες για τους εφοριακούς, χρήση προγραμμάτων που θα ελαττώσουν την υποκειμενικότητα των φορολογικών ελέγχων.
• Σταδιακή κατάργηση έμμεσων φόρων υπέρ τρίτων, έτσι ώστε να μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση των εισοδηματικά ασθενέστερων
• Μείωση φόρου κατανάλωσης - προστιθέμενης αξίας στο 5% σε βασικά είδη διαβίωσης (π.χ. βασικά τρόφιμα- ψωμί, γάλα, ζυμαρικά, οπωροκηπευτικά) έτσι ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση της έμμεσης φορολόγησης στους οικονομικά ασθενέστερους και να ενισχυθεί το διαθέσιμο εισόδημά τους
• Αύξηση φόρου κατανάλωσης - προστιθέμενης αξίας σε πολυτελή αγαθά (π.χ. αυτοκίνητα υψηλού κυβισμού, μεγάλα σκάφη) ή πολυτελείς υπηρεσίες (π.χ. κρουαζιέρες, κέντρα αισθητικής) ακόμα και στο 25%, έτσι ώστε οι καταναλωτές αυτών που κατά τεκμήριο έχουν υψηλότερο εισόδημα να συμμετέχουν περισσότερο στην έμμεση φορολογία.
• Δυνατότητες φορολογικών απαλλαγών για επιχειρήσεις που επανεπενδύουν τα κέρδη τους (και όχι όταν τα συσωρεύουν στα αποθεματικά τους), προκειμένου να ενισχυθεί η επιχειρηματική καινοτομία, οι επενδύσεις και η απασχόληση.

Τα παραπάνω προϋποθέτουν εκτός από θαρραλέους πολιτικούς ηγέτες και μία κοινωνία που επιθυμεί ένα δικαιότερο φορολογικό σύστημα. Ωστόσο, ο όγκος και η επιρροή όλων αυτών που ωφελούνται από το υπάρχον φορολογικό σύστημα εις βάρος της κοινωνίας δεν δίνουν μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας για μία ουσιαστική μεταρρύθμιση στο άμεσο μέλλον. Η υποκρισία ισχυρών συντεχνιακών ομάδων και του τσίρκου των μέσων μαζικής ενημέρωσης στις πρόσφατες εξαγγελίες για θέσπιση τεκμηρίων διαβίωσης και η σημαντική υστέρηση των εσόδων (σε σχέση με τον προϋπολογισμό) που συμβαίνει σχεδόν κάθε χρόνο είναι ενδεικτικές της υπερίσχυσης των αντικοινωνικών συμπεριφορών και στο θέμα της φορολογίας.

Φαίνεται ότι ανατροπή του υπάρχοντος φορολογικού συστήματος θα προέλθει όταν αυτό καταρρεύσει, υπό το βάρος μίας σοβαρής οικονομικής κρίσης ή ενός κράτους που δεν θα αντέχει άλλο το δανεισμό. Τότε θα γίνει εμφανές και κατανοητό στην ευρύτερη ελληνική κοινωνία ότι το να καταβάλλεις φόρους είναι πιο συμφέρον από το να φοροδιαφεύγεις.
Όμως το τίμημα της αδράνειας και σε αυτό το θέμα θα είναι βαρύ από πολλές απόψεις...και ίσως τότε να είναι ήδη αργά.